Nội dung chính của Empire: Total War là tập trung vào việc thăm dò, phát triển kinh tế, chính trị, tôn giáo, thiết lập các thuộc địa, và cuối cùng là chinh phục các vùng đất khác. Trò chơi lấy bối cảnh trong những năm đầu thời kỳ cận đại, kéo dài từ năm 1701 đến đầu thế kỷ 19,[1] cho phép người chơi dẫn dắt một loạt các phe phái khác nhau thống trị châu Âu, Bắc Phi, châu Mỹ và khu vực Đông Ấn.[2] Người chơi sẽ sử dụng cả chiến lược phức tạp trên các bản đồ chiến dịch cũng như các lực lượng chỉ huy quân đội trong những trận đánh trên đất liền và cả trên biển. So với các trò chơi dòng Total War trước đây, Empire: Total War bao gồm hai khu vực rộng lớn của trò chơi: một lần lượt dựa trên địa chính trị chiến dịch cho phép người sử dụng để di chuyển quân đội và lực lượng hải quân trên toàn cầu, tiến hành hoạt động ngoại giao (ví dụ như thành lập liên minh), thương mại, hoạt động gián điệp, và chính trị của nội bộ quốc gia đó, cũng như các nhiệm vụ cần thiết khác.

Trong Empire: Total War xuất hiện khoảng năm mươi phe phái có thật ở thế kỷ 18, tuy nhiên, người chơi chỉ có thể chơi được mười một phe phái mạnh nhất và có ảnh hưởng thời bấy giờ. Ở Tây và Bắc Âu, các phe phái chính là Anh, Pháp, Cộng hòa Hà Lan, Tây Ban Nha và Thụy Điển, trong khi Trung và Đông Âu được đại diện bởi Phổ, Áo, Nga và Ba Lan-Litva. Trong khu vực Balkan và Trung Đông, Đế quốc Ottoman được mô tả như là đế chế thống trị Hồi giáo, trong khi Liên minh Maratha và đế chế Mughal là những cường quốc lớn trên tiểu lục địa Ấn Độ.[3] Các thuộc địa thế giới mới của các cường quốc được biểu diễn như là các nước bảo hộ của các quốc gia tương ứng. Việc các quốc gia quan trọng được thành lập thường vào các thời kỳ, chẳng hạn như cách mạng Pháp và Hoa Kỳ, hay bởi sự sụp đổ của các quốc gia ban địa cho tới đế quốc lớn được phản ánh trong các trò chơi, tuy nhiên, tùy từng người chơi những sự kiện lớn cũng có thể bị đẩy lùi.[4][5] Các phe phái nhỏ hơn, bao gồm các tiểu quốc Đức và Ý, các bộ lạc người Mỹ bản địa và các nước Bắc Phi cũng xuất hiện trong trò chơi. Mỗi phe phái đều có những đặc điểm khác nhau về lãnh thổ, điểm mạnh và đặc sản.[4]

Một chế độ chiến dịch-cốt truyện mang tên "Road to Independence" (Đường tới độc lập) cũng xuất hiện trong Empire: Total War, người chơi sẽ hòa mình vào cuộc thuộc địa hóa châu Mỹ của người Anh trong ba chương.[6] Chương đầu tiên mở đầu với việc khám phá và phát triển thuộc địa Jamestown thuộc Virginia, Chương thứ hai tập trung vào cuộc chiến giữa Anh trước cả người Pháp lẫn các quốc gia người Mỹ bản xứ đồng minh của họ trong cuộc Chiến tranh Pháp và người Da đỏ, trong khi Chương thứ ba diễn ra vào lúc Lục quân Lục địa chống lại người Anh trong cuộc chiến tranh giành độc lập. Chiến dịch được dàn dựng đúng theo lịch sử, và thêm các chức năng như giúp người chơi tích lũy kinh nghiệm, khi mà người chơi có thể tìm hiểu trong từng mỗi chương những gì cần thiết: Chương thứ nhất, để quản lý và bảo vệ nền kinh tế khu vực, thứ hai, cách tạo thành liên minh và cách để chiếm và giữ lãnh thổ và khai thác và phát triển các nguồn tài nguyên có trong khu vực, và cuối cùng, sử dụng tất cả các kỹ năng để có thể tồn tại và giành chiến thắng trong cuộc chiến tranh Tổng lực chống lại một đối thủ vượt trội. Nếu người chơi hoàn thành chế độ "Con đường độc lập" thì sẽ mở khóa được phe Hoa Kỳ trong một chiến dịch ngắn.[7]